مام له‌ شام

عەبدولناسر: هەر ئەوەتان تێدا دەبینم كە لە تاڵەبانیدا بینیومە

عه‌لی شه‌مدین
بوونی مام جەلال لە شام لەناوەڕاستی پەنجاكانی سەدەی رابردوودا هاوكات بوو، لەگەڵ هاتنەئارای چەندین گۆڕانكاڕی گەورەلە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا، لەبەر ئەوە مانەوەی مام جەلال لەو كاتەدا چانسێكی باشی پێدا بۆ كارلێك لەگەڵ ئەو گۆڕانكارییانە و خستنەڕووی مەسەلەی نەتەوەكەی، دیدار چاوپێكەوتنەكانیشی لەشام لەگەڵ چەندین كەسایەتی دیاری ئەوكاتدا، دەروازەی سەرەكی بو بۆ ئەوەی ئەو رۆڵە ببینێت كە ترۆپكی دیداری بوو لەگەڵ جەمال عەبدولناسردا لە 1963 لە قاهیرەدا و رازیكردنی بە پاڵپشتی مەسەلەی كورد بە گشتی و كورد لە عیراق بەتایبەتی.

گۆڕانكارییە گەورەكانی ناوچەكە
ئەو ماوەیە چەندین گۆڕانكاری گەورەی تێدابوو، لە نموونەی بەستنی هاوپەیمانی بەغدا (1955) و بە خۆماڵیكردنی كەناڵی سوێس (1956) و هێرشی سێینە بۆ سەر میسر (1956)، یەكێتی میسر و سوریا (1958) و كودەتاكەی عەبدولكەریم قاسم لە عیراق (1958)دا، كە ئەوەش دوو كەسایەتی كاریزمایی لەسەر گۆڕەپانی سیاسیی عەرەبی دەرخست كە ئەوانیش (جەمال عەبدولناسر و عەبدولكەریم قاسم)بوون، كە هەرزوو پەیوەندی نێوانیان گۆڕا بۆ ركابەری و دواتریش ململانێ لەسەر سەركردایەتی جیهانی عەرەب،  وەرەقەی كوردییش گرنگترین بابەتی ململانێ نێوانیان بوو.
مام جەلال هەرزوو ئەو لەو هاوكێشەیە تێگەیشت و سەركەوت لە هاتنەسەر خەت و خستنەڕووی مەسەلەی كورد و پێشكەشكردنی بۆ سەر مێزی دیالۆگ و گفتوگۆ و توانی پاڵپشتیش بۆ مەسەلەی كورد بەدەستبهێنێـت لەرێگەی دروشمی (برایەتی كورد  و عەرەب)ەوە، هەولەكانیشی بوون بە هۆی دیداری جەمال عەبدولناسر لەگەڵ مەلا مستەفا بارزانیدا لە قاهیرە، كاتێك مەلا مستەفا لە مەنفاكەیەوە لە یەكێتی سۆڤێتی جاران لە ساڵی 1958 گەڕایەوە.
  
مام جەلال و سەراج
مام جەلال چونكە سەرەتا چاوی بە عەبدولحەمید سەراج  كەوتبوو لە ساڵی 1957دا لەشام، كە ئەفسەرێكی ئاسایشی دەستڕۆیشتووی سوریا بو هەروەها بوبوو بە حاكمی فیعلی ئەو وڵاتە دوای راگەیاندنی یەكێتی نێوان سوریا و میسر، توانی رازی بكات بە گرنگی پەیوەندی لەگەڵ جەمال عەبدولناسر و گفتوگۆكردن لەگەڵیدا سەبارەت بەمەسەلەی كورد، هەرچەندە سەراج دژی گفتوگۆ لەبارەی مەسەلەی كوردی سوریاوە بوو، بەڵام ئامادەیی خۆی دەردەبڕی بۆ پاڵپشتی ئەو مەسەلەیە لە بەشەكانی تری كوردستان، مام جەلال لەو رووەوە و لەبیرەوەرییەكانیدا دەڵێت: سەركەوتووبووین لەدرووستكردنی پەیوەندی لەگەڵ عەبدولحەمید سەراجدا، كە كەسایەتییەكی ژیر و ئەفسەرێكی ناسری بوو بەپلەی عەقید، بۆیە هەرسێكمان، مامۆستا زەبیحی و كەمال فوئاد و بەندە چووین بۆلای و سەراج پێی وتین، ئێوەی كورد چیتان ئەوێ لە كوردستانی عیراق و ئێران و توركیا بیكەن، بەڵام جارێ وازبێنن لە كوردستانی سوریا، چونكە بەشێكە لە كوردستانی توركیا..)، مام جەلال دووپاتی دەكاتەوەو دەڵێت: سەبارەت بە كوردستانی عیراق رێكەوتین لەسەر ئەوەی بگەڕێینەوەو بیر لە بەرپاكردنی شۆڕش بكەینەوە دژ بە حكومەتی نوری سەعید، بەو مەرجەی سوری و میسرییەكانیش پاڵپشتیمان بكەن و  ئەوان باسی وردەكاری پێكهاتەی هێزی پێشمەرگەو ئەو چەك و تەقەمەنی و داراییەشیان لەگەڵدا كردین كە پێویستمان بوو، سەراج هەروەها وتی: هەموو شتێكتان بۆ دابین دەكەین).

بە هۆی ئەو دیدارەی كە لەگەڵ سەراجدا كردیان، مام جەلال و هاوڕێیانی لە هەمان ساڵدا (1957) چاویان بە كەمال رەفعەت كەوت و پێشنیازەكانی خۆیان پێیدا بۆ ئەوەی بیبات بۆ سەرۆك جەمال عەبدولناسر، بەو پێیەی یەكێك بوو لە هاوڕێ نزیكەكانی، هەرچەند عەبدولناسر ترسیشی هەبوو لە  لە پاڵپشتیكردنی مافە نەتەوەییەكانی گەلی كورد لە عیراق و ئاستی كاریگەری لەسەر كوردی سوریا، بەڵام وەكو عەبدولجەلیل ساڵح موسا لە كتێبەكەیدا «جەمال عەبدولناسر و مەسەلەی كورد» لەسەر زاری ئیریك رۆڵۆوە دەیگێڕێتەوە، «عەبدولناسر دەیوت، هیچ كەسێك ناتوانێت نكۆڵیب لە بوونی گەلی كورد بكات، ئەمەش واتای ئەوە دەگەیەنێت ئەم گەلە مافی خۆی هەیە و یەكێك لەوانە داواكردنی حوكمی زاتییە»، ئەمە چ جای دەستپێشخەری عەبدولناسر بۆ كردنەوەی بەشی كوردی لە ئێزگەی قاهیرە و روبەروبوونەوەی كاردانەوەی توندی رژێمە دیكتاتۆرەییەكانی ئەوكاتی توركیا و ئێران و سوریا سەبارەت بە بە شی كوردی ئێزگەی قاهیرە.

درككردن بە گرنگی مەسەلەی كورد
عەبدولناسر دركی بە گرنگی مەسەلەی كورد لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست بە گشتی و عیراق بەتایبەتی كردبوو، هەروەها بڕوای بە پێویستی  گەیشتن لەمەسەلەكە و هەوڵی چارەسەری ئاشتیانەی ئەو مەسەلەیە بوو، بەمەبەستی دەرهێنانی ئەم بابەتە لەدەستی نەیارانی، تالیب شەبیبیش لەو كتێبەی دكتۆر عەلی كەریم سەعید بەناونیشانی (عیراقی 8ی شوباتی 1963 لە دیالۆگی چەمكەكانەوە بۆ دیالۆگی خوێن....) دەڵێـت :  عەبدولناسر مەسەلەی كوردی وەكو بابەتی فشار بۆ سەر هاوپەیمانی سەنتۆ دەبینی، بە توركیا و ئێرانی شاهنشاهیشەوە، حكومەتی ئەو وڵاتانەشی وەكو دوژمنی میللەتی عەرەب و هیواكانی دەبینی،  لەبەر ئەوە حەزی دەكرد عیراق بەیەكگرتوویی بمێنێـتەوە، لەبەر ئەوە داوای لە ئێمەش كرد تێوەنەگللێین لە شەڕێكی ناوخۆیی لە گەڵ كوردەكاندا».

درككردنی عەبدولناسر بە گرنگی وەرەقەی كوردیش زیاتر بوو، دوای بەرپابوونی شۆڕش لە كوردستانی عیراقدا لە 1/9/1961 و دژ بە رژێمی عەبدولكەریم قاسم كە لە بەڵێنەكانی بۆ چارەسەری كێشەی كورد پەشیمان بووبۆوە، هەروەها دوای شكستی یەكێتی نێوان میسر و سوریا لە هەمان ساڵدا، ودەستگرتنی بەعسییەكان بەسەر دەسەڵاتدا لە عیراق و سوریا لە 1963دا، مام جەلالیش ئامادەیی تەواوی هەبوو بۆ ئەو گۆڕانكارییانە و  چاوەڕوانی چانسی بینینی سەرۆك عەبدولناسر دەكرد، كە ببو بە سەركردەیەكی كاریزمایی بێ ركابەر لە جیهانی عەرەبدا، دوای روخانی رژێمی عەبدولكەریم قاسم، بۆیە خۆی و فوئاد عارف چوونە پاڵ وەفدی عیراقی كە بەرەو قاهیرە دەچوو بۆ پێشكەشكردنی پیرۆزبایی دامەزراندنی كۆماری عەرەبی یەكگرتوو لە 23/2/1963دا.

كاتێك گەیشتن بە قاهیرەش مام جەلال و فوئاد عارف راستەوخۆ داوای بینینی سەرۆك عەبدولناسریان كرد بەتەنها و  تالیب شەبیب لەو رووەوە دەڵێت: دوای دیداری لەگەڵ هەردوو نێردەی كورددا، جەلال تاڵەبانی و فوئاد عارف، سەرۆك عەبدولناسر پێی راگەیاندین، كە پێویستە مامەڵەمان لەگەڵ مام جەلال و فوئاد عارف و مەلا مستەفاش پشوودرێژانەو حەكیمانەو دووربینانەبێت»، شەبیب ئەوەش دەڵێت، عەبدولناسر سەرسامی خۆی بە كەسایەتی مام جەلال دەربڕی و وەكو كەسێك باسی دەكرد كە دەبێـت چاوی لێبكرێت، شەبیب دەڵێت، عەبدولناسر پێی وتین:»ئەوەی لە ئێوەی گەنجانی شۆڕشگێڕی عەرەبدا دەیبینم هەمان ئەوەیە كە لە جەلال تاڵەبانیدا دەیبینم»، تالیب شەبیب كە وەزیری دەرەوەی عیراقی ئەوكات بوو دوپاتی دەكاتەوە: «لەراستیدا هەمان  بۆچوونی عەبدولناسرم لەلا دروست بوو سەبارەت بە كەسایەتی تاڵەبانی، كە كەسێكی خۆش مەعشەر و زیرەك و ژیر بوو، گرێی دەروونیشی بەرامبەر بە عەرەب و عرووبییەكان نەبوو، لەهەمان كاتیشدا دڵسۆز بوو بۆ مەسەلە نەتەوەییەكەی.