گومانی تێدا نییە، مام جەلال لە ماوەی مانەوەی لە شامدا پەیوەندییەكی فراوانی لەگەڵ كوردی سوریا دروست كردبوو، كە رۆڵێكی گەورەیان لە پاڵپشتیكردنی خۆی و حزبەكەی (یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان) بینیبوو، كە ساڵی 1975 لە دیمەشق دامەزرا.
كوردی سوریاش بە هەموو توانای خۆیانەوە پاڵپشتیان لە شۆڕشی نوێ كرد، كە یەكەم مەفرەزەشی لە قامیشلۆوە لە 1976 دەرچوو، نەك هەر ئەوەش بەڵكو دەیان خوێندكاری كوردی سوریا كە لە ئەوروپا بوون لە شەستەكانی سەدەی رابردوودا بەمەبەستی خوێندن، لە دەوری مام جەلال كۆبوونەوە و سەرسام بوون بە كەسایەتیی كاریزمایی ئەو، كاتێك ئامادەی كۆنگرەی كۆمەڵەی خوێندکارانی كورد بوو لە ئەوروپا لە شاری بەلگراد لە 1967دا.
مام جەلال هەر لەسەرەتای كاری سیاسییەوە، خەباتگێڕێكی كوردستانی خاوەن عەقڵیەتێكی واقعی دوور لە بیری رۆمانسی و سیاسەتی سۆزدارانە و خەیاڵی بوو

پەیوەندیی كوردی سوریا بە یەكێتییەوە

ئەوكات ژمارەیەك كوردی سوریا لەوێ بوون و چووبوونە نێو ریزەكانی بزووتنەوەی خوێندکارانی كورد لە ئەوروپا و كەمە كەمەش چووبوونە نێو بزووتنەوەی سیاسیی كوردستانەوە كە چالاكییەکانی  لەنێو كۆمەڵەی خوێندکارانی كورددا لە ئەوروپا دەستپێکردبوو. مامۆستا یوسف زۆزانی یەكێك بوو لەو خوێندكارانەی كە سەرسام بوو بە كەسایەتیی مام جەلال و پابەندبوو بە ئاراستەی سیاسیی ئەوەوە و لەگەڵ دامەزراندنی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستاندا چووە ناو ریزەكانییەوە، سەرەڕای ئەوەی پەیوەندیی بە ریزەكانی شۆڕش و خەباتەوە کرد لە چیاكانی كوردستان بە سەرۆكایەتی مام جەلال و متمانە و پاڵپشتی ئەویشی بەدەستهێنا.
یوسف زۆزانی لە میانەی وەڵامیدا بۆ چەند پرسیارێك كە ئاراستەم كردبوو لە 4/8/2023دا سەبارەت بە یەكەم دیداری لەگەڵ مام جەلالدا دەڵێت: دوای چوونم بۆ یۆگۆسلاڤیای ئەوکات لە ساڵی 1966دا بە مەبەستی خوێندن، كۆنگرەی كۆمەڵەی خوێندکارانی كورد لە 1967 لە بەلگراد بەسترا، لەكاتی بەشداری لە ئامادەكارییەكاندا بۆ كۆنگرەكە، خوالێخۆشبوو د.كەمال فوئاد لێی پرسیم «هۆتێلی سڵاڤیا چەندە لێرەوە دوورە؟» منیش پێموت: «زۆر دوور نییە و پێنج دەقەیەك بەپێ لێرەوە دوورە، ئەویش پێیوتم: «با بچین بۆ ئەوێ، كاتێك لە هۆڵەكە چووینە دەرەوە، لێم پرسی «بۆچی هەواڵی ئەو هۆتێلە دەپرسیت؟»، وتی: «مام جەلال هاتووە بۆ ئەوێ و میوانی یۆگۆسلاڤییەكانە و ئێمە دەچین بۆ دیداری.

 من زۆر خۆشحاڵ بووم بەو هەواڵە و دیدارمان لەگەڵ ئەو سەركردەیەی  پێشتر سالمی برام باسی وریایی و زیرەكی سیاسیی كردبوو بۆم، منیش ئەوم بە نموونەی باڵای خۆم دەزانی، ئەو دیدارەش یەكەم دیدارم بوو لەگەڵ مام جەلال دا لە 27/12/1967.
د. عومەر شێخمووس-یش كە یەكێكی ترە لە دیارترین ئەو خوێندكارە كوردانەی سوریا کە سەرەتای شەستەكان لە ئەوروپا بوون و سەرسام بوون بە فیكری مام جەلال و چوونە پاڵ ئەوەوە لەڕووی سیاسیی و تا دامەزراندنی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان، لەبەرئەوەی ببوو بە كەسێكی جێ متمانەی مام جەلال و مامیش چالاكی و كاریگەریی ئەوی لەناو ناوەندی ئەوروپادا بەدڵ بوو، ئەوا مام جەلال هەڵیبژارد بۆ ئەوەی ببێت بە یەكێك لە ئەندامانی دەستەی دامەزرێنەری ی.ن.ک.

رێكەوتنی نێوان حزبە كوردییەكان

شێخمووس لە پەیوەندییەكی تەلەفۆنیمدا لەگەڵی لە 7/8/2023 پێی راگەیاندم: «دوای ئەوەی گەیشتمە ئەوروپا، لە سەرەتای شەستەكانی سەدەی رابردوودا، چوومە ناو ریزەكانی پارتی دیموكراتی كوردستانی عیراقەوە، كە ئەوكات هەردوو باڵەكەی پێكەوە بوون، بەپێی رێكەوتنێك كە لەو بارەیەوە لەنێوان چەند حزبێكی كوردستانیدا كرابوو»، دووپاتیشی كردەوە و وتی:  «رێكەوتنێك لە نێوان پارتی دیموكراتی كوردستانی عیراق و پارتی دیموكراتی كوردستانی ئێران و پارتی دیموكراتی كوردی سوریا لەساڵی 1959دا كرابوو، بەپێی رێكەوتنەكە، رێگەدرابوو ئەندامانی ئەو سێ حزبە پچنە ریزی پارتی دیموكراتی كوردستانی عیراقەوە، دكتۆر نورەدین زازای سەرۆكی حزبەکەشمان نامەیەكی پێدام بۆ د.كەمال فوئاد لە ئەوروپا، لەو بارەیەوە».
گومانی تێدا نییە كە مام جەلالیش هەستێكی كوردستانی قووڵی هەبوو، هەرگیز جیاوازیشی نەدەكرد لە نێوان ئەوانەی پەیوەندییان بە حزبەكەیەوە دەكرد، لەهەر بەشێكی كوردستان بوونایە، هەر لەبەر ئەوەش زۆر زوو ئەو خوێندكارە كوردانەی سوریای گرتەخۆ و پاڵپشتی كردن و متمانەی گەورەشی پێدان، هەرگیزیش وەكو كەسی نامۆ لێی نەدەڕوانین، هەر ئەویش لە ناوەڕاستی پەنجاكانی سەدەی رابردووەوە، كوردستانی دابەشكراوی وەكو ماڵێك سەیر دەكرد كە لە چوار ژوور پێكهاتبێت، بۆیە هەركەسێك كە لە ژوورێكەوە بۆ ژوورێكی تری ئەو ماڵە بچێت، میوان و نامۆ نییە، چونكە لەناو یەك ماڵدان».
زۆزانی باس لە رەهەندی كوردستانی نێو فیكری مام جەلال دەكات و بە رەهەندێكی ستراتیژی دەبینێت بە بەراورد بە پەیوەندییە تەكتییكیەكانی لەگەڵ ئەو وڵاتانەی كوردستانیان بەسەردا دابەشکراوە و دەڵێت: «مام جەلال هەر لە سەرەتای كاری سیاسییەوە، خەباتگێڕێكی كوردستانی خاوەن عەقڵیەتێكی واقیعی دوور لە بیری رۆمانسی و سیاسەتی سۆزدارانە و خەیاڵی بوو، لەبەرئەوە كاری دەكرد بۆ پتەوكردنی پەیوەندییەكانی لەگەڵ حزبە كوردستانییەكان و هەروەها مكوڕ بوو لەسەر ئەوەی پەیوەندیی لەگەڵ حكومەتە داگیركەرەكانی كوردستان لەسەر حسابی كوردی پارچەکانی كوردستان نەبێت، چونكە ئەو پەیوەندییانەی بە تاكتیكێك دەزانی كە بارودۆخی ئەوكاتی كوردستان وا پێویستی دەكرد، بەڵام پەیوەندیی لەگەڵ كوردی ئەو وڵاتانەدا بە ستراتیژ دەبینی.

چوونمان بۆ نێو باڵی مەكتەبی سیاسی

زۆر روونە كە كۆمەڵەی خوێندکارانی كورد لە ئەوروپا، چالاكییە رێكخراوەییەكانی زۆر پەرەی سەندبوو، چالاكییە سیاسییەكانیشیان گەشەی زیاتری كردبوو لە ناوەڕاستی شەستەكانی سەدەی رابردوودا، ژمارەیەك خوێندكاری پارچە جیاجیاكانی كوردستانیشی تێدابوو، لە نێویاندا خوێندكارانی كوردی سوریا كە رۆڵێكی دیاریان تێیدا دەگێڕا و كۆمەڵەیەكی دیار و چالاكیش لەوانە، پێش چوونیان بۆ ئەوروپا ئەندامی پارتی دیموكراتی كوردی سوریا بوون، بە سەرۆكایەتی هەڤاڵ «عەبدولحەمید دەروێش»، بەڵام ئەم كۆمەڵەیە دواتر تووشی هەندێك شكست بوو، بەهۆی ناكۆكیی نێو ریزەكانی پارتی دیموكراتی كوردستانی عیراق و لەتبوونی حزبەكەوە، ئەوەش وایكرد خوێندكارانی ئەوروپاش دابەش ببن بەسەر هەردوو باڵەكەی پارتیدا،  سەبارەت بەوە یوسف زۆزانی دەڵێـت: (كاتێك هاتم بۆ بەلگراد،  لقی یۆگۆسلاڤیای كۆمەڵەكە زۆر چالاك بوو، كە خواڵێخۆشبوو د.كەمال خۆشناو بەرپرسی بوو، كە لە هەمان كاتدا بەرپرسی رێكخستنەكانی پارتی دیموكراتی كوردستان- باڵی مەكتەبی سیاسیش بوو، ئەو كوردانەی سوریا كە لەوێ بوون و لەنێو باڵی مەكتەبی سیاسی بوون، «محەمەد نایف پاشا، ئیبراهیم نایف پاشا، بەها محەمەد، دكتۆر سلێمان- دێرك، محەمەد عەبدۆ- كوردداغ، جومعە سەعید- كۆبانێ، فازڵ-كۆبانێ، عەبدولحەمید دەقوڕی و محەمەد عەلی عەمۆ و محەمەد شێخمووس- عامودا» بوون، كە پێش دەرچوونمان لە سوریا بەرەو ئەوروپا، هەموومان ئەندامی پارتی دیموكراتی كوردی سوریا- باڵی عەبدولحەمید دەروێش بووین، دوای گەیشتنیشمان بە ئەوروپا، چووینە نێو ریزەكانی پارتی دیموكراتی كوردستان- باڵی مەكتەبی سیاسیی).

زۆزانی و یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان

زۆزانی بەردەوامیی بە قسەكانی دەدات سەبارەت بە چوونە نێو ریزەكانی یەكێتی و پەیوەندیی بە شۆڕشی نوێی گەلی كوردەوە بەبێ لەمپەڕ و قورسیی و لەنێو متمانەی هەڤاڵەكانی و وەرگرتنی بەرپرسیارێتی لە راگەیاندن دەڵێت: «زۆر ئاسایی بوو كە هەندێك لە ئێمە بچینە پاڵ مام جەلال و یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان، كە دوای شكستی شۆڕشی ئەیلول دامەزرابوو، نەك هەر ئەوەندەش بەڵكو هەندێك لە هەڤاڵە دێرینەكانی ئێمە چالاك بوون لە سەرەتای دامەزراندنی یەكێتی،  هەندێك لەوانی ئامادەش بوون بۆ چوونە شاخ، وەكو چۆن من كە ئەوەم كرد، لەبەرئەوە زۆر ئاسایی بوو مام جەلال و سەركردایەتی یەكیتیی متمانەمان پێ بكەن، هەر لە ساتی یەكەمی گەیشتنیشم بۆ سەركردایەتی شۆڕشی نوێ لە شاخ، برایانی ئەوێ و بەتایبەتی خوالێخۆشبوو كاك نەوشیروان مستەفا داوای لێكردم لە ئێزگە و راگەیاندنی یەكێتی كار بكەم، لەبەرئەوە، ئێمە خاوەن ماڵ و هەڤاڵی رێی خەباتێكی دورودرێژ بووین و هیچ كاتێك میوان یان نامۆ نەبووین».
جێی ئاماژەیە مامۆستا یوسف زۆزانی ئێستا جێگری سەرۆكی «دەزگای سەرۆك مام جەلال»ە، نەك هەر ئەوەش، بەڵكو ناسنامەی عیراقی لە شاری سلێمانی بەدەستهێناوە لە رێگەی خواڵێخۆشبوو «جەمال ئاغا»ی ناسراو بە ئینتیمای گەورەی بۆ سلێمانی، تەحەدای گەورەی بەردەم زۆزانیش كە بە گەنجی چووە كۆڕی خەباتەوە، ئەوەیە، كە توانی وا لە جەمال ئاغا بكات، شایەتحاڵی گرێبەستی ژنهێنانەکەی بێت لەگەڵ كچی یەكێك لە دێرنترین خێزانەكانی شاری سلێمانی.