یەكێك لە تایبەتمەندییەكانی كەسێتی سیاسیی مام جەلال، متمانەی زۆری بوو بەخۆی، بەتایبەت لە پەیوەندییە دیپلۆماسییەكانیدا لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەكان بە دۆزی نەتەوەكەی، هەتا ئەو لایەنانەی بیروڕای جیاواز لەنێوانیاندا هەبوو، لەبەر خوێندنەوەی وردی بۆ ئەو جیاوازیانە و توانای گەورەی لە مامەڵەی سەركەوتوانە لەگەڵیان ئەو جیاوازیانەو لەبەرژەوەندی مەسەلەی نەتەوەكەی، وەكو سالار ئەوسی-یش لەكتێبەكەی خۆیدا (جلال طالباني: أحداث ومواقف) دەڵێت: پەیوەندی لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ، هاوشێوەی رێكردن بوو بەناو كێڵگەی میندا، رەنگە مام جەلالیش یەكێك لەو سیاسەتمەدارە كوردانە بێت، كە زۆر بەووریاییەوە بەناو ئەو كێڵگەیەدا رێی كردووە بێ ئەوەی بەشێوەیەكی كاریگەر بەركەوێت یان برینداربێت، یان دژ بەبەرژەوەندییەكانی گەلی كورد و بزووتنەوە رزگاریخوازەكەی بێت».
سەرۆک مام جەلال لە شاخیش هاوکێشە ئیقلیمییەکانیشی فەرامۆش نەدەکرد

پەیوەندی لەگەڵ حافز ئەسەد

گومانی تێدا نییە، یەكێك لەگرنگترین و هەستیارترین پەیوەندیی كە مام جەلال دروستی كرد، ئەوەبوو كە لەگەڵ حافز ئەسەدی سەرۆكی سوریادا بوو، چونكە لەو پەیوەندییەدا هیچ مەرجێكی بەسەردا نەسەپێنرابوو، پەیوەندیی لەگەڵ رژێمی سوریاش لەوەوە هاتبوو، مام جەلال دركی بە قووڵی جیاوازی و ناكۆكی رژێمی بەعس لە سوریا و عیراق كردبوو، ئەمە چ جای تێگەیشتنی بۆ بەرژەوەندی هاوبەشی كاركردنی پێكەوەیی یەكێتی و سوریا بۆ روخانی ئەو رژێمە ستەمكارە، كە نەك تەنها هەڕەشەی بۆ هەردوولایان هەبوو، بەڵكو هەڕەشەی دروستدەكرد بۆ هەموو ناوچەكە،  سالار ئەوسی لەو بارەیەوە دەڵێت: رەنگە تەنها پەیوەندی لەگەڵ وڵاتانی دراوسێی عیراق، كە بەشێوەیەكی باش و بۆ ماوەی زیاتر لە دوو دەیە بەردەوام بوو، ئەو پەیوەندییە بوو كە لەنێوان تاڵەبانی و سوریادا هەبوو، هەرچەند لە هەندێ قۆناغی كورتدا ساردی تێدەكەوت، بەڵام زوو باش دەكرایەوە»، یەكێك لە قۆناغەكانی ساردی نێوان یەكێتی و حكومەتی سوریا، ئەو قۆناغە بوو كە ئەم حزبە چووە نێو دانوستان و گفتوگۆ لەگەڵ حكومەتی عیراقدا لەساڵی 1983». 

رێككەوتنامەی جەزئیر

سەدام پێشتر و لە 6/3/1975 دا رێككەوتنامەی جەزائیری لەگەڵ شای ئێراندا ئیمزاكردبوو، بەهیوای كۆتاییهێنانی بەمەسەلەی كورد لە عیراق بەشێوەی هەتاهەتایی و دەستی لەنیوەی شەتوڵعەرەب و چەند بەشێكی گرنگی خاكی عیراقیش هەڵگرتبوو بۆ ئێران، لەبەرامبەردا دەبوایە شای ئێران دەستهەڵبگرێت لە پاڵپشتیكردنی شۆڕشی كورد لە كوردستانی عیراق، بەڵام مام جەلال و هاوڕێیانی هەر زوو هیواكانی سەدام حسێن و خەونە دیكتاتۆرییەكەیان لەگۆڕنا، كاتێك لەشامەوە و بە پاڵپشتییەكی گەورەی سوریا، دەستپێشخەرییان كرد بۆ دامەزراندنی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان لە ساڵی 1975دا، شۆڕشی كوردیشیان بۆ جارێكی تر لە ساڵی 1976 هەڵگیرساندەوە و ئاگری شۆڕشیان لەسەر لوتكەی چیاكانی كوردستان بە خوێنی پێشمەرگە پەرە پێدا، یەكەم مەفرەزەی یەكێتییش كە بەرەو كوردستانی عیراق چوو لەشاری قامیشلۆوە بوو لە 1/6/1976 دا.
لەبەر ئەوەی ئەم پێشهات و پێشكەوتنانەش بە خێرایی و بەدوای یەكدا هاتن، ئەوا حكومەتی عیراق بڕوای بە هەواڵی دامەزراندنی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان و بەردەوامیدانی بە خەباتی چەكداری نەكرد، بەڵكو بە گاڵتەجاڕییەوە پێشوازی لە هەواڵەكە كرد، مەعەد فەیاز، هەڵوێستی سەدام بەرامبەر بە داوای جۆرج حەبەش بۆ دانوستان لەگەڵ كورد و  لەسەر زاری مام جەلال دەگێڕێتەوە: جۆرج حەبەشی هاوڕێمان دەستخۆشی هەنگاوەكە و  بەردەوامی خەباتی چەكداری لیكردین، هەر ئەویش پێشنیازی كرد، گفتوگۆ لەگەڵ حكومەتی عیراقدا دەستپێبكەین و چاومان پێیان بكەوێت، ئەوەبوو حەبەش پێی راگەیاندم، كە ئەو بابەتەی لەگەڵ سەدام حسێندا كردۆتەوە و داوای لێكردووە دانوستان لەگەڵ یەكێتییدا بكات، بەڵام سەدام پێی ووتووە «ئەگەر دارخورما لەسەری جەلال تاڵەبانی بڕوێت، ئەوا ناتوانێت شەش چەكدار لە چیاكانی كوردستان كۆبكاتەوە».

بوون بە ژمارەیەكی قورس لەسەر گۆڕەپانی سیاسیی

بەڵام یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بەسەرۆكایەتی مام جەلال، توانی لەماوەیەكی كورتدا، ببێت بەژمارەیەكی قورسی نێو هاوكێشە سیاسییەكانی ناوچەكە بەگشتی و كوردستان بەتایبەتی، هەروەها توانی سەركردایەتی شۆڕشێكی رێكخراو لە چیاكانی كوردستان بەرپابكات و سەركەوێـت بەسەر هەموو ئەو تەحەدا و لەمپەڕانەی هاتنەسەر رێگەی، بەجۆرێك توانی ئاگری شۆڕش بگەیەنێـتە هەموو ناوچەكانی كوردستانی عیراق، ئەوەش فشارێكی بەهێزی بۆ سەر رژیمی دیكتاتۆری لەبەغدا دروستكرد، كە ئەوكات لە شەڕێكی قورسدا بوو لەگەڵ ئیراندا، دوای ئەوەی رێككەوتنامەی جەزائیری شوومی لە 17/9/1980 هەڵوەشاندەوە، شۆڕشی نوێی گەلی كورد، بەعسی ناچاركرد مل بدات بۆ واقیع و حەقیقەتی بوونی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان و رۆڵی لەسەركردایەتیكردنی جەماوەری كورد لە كوردستانی عیراق، لەئەنجامیشدا رژێمی بەعس ناچاركرا داوای گفتوگۆ و دانوستان لەیەكێتیی بكات لەساڵی 1983 دا،  ئەوەبوو مام جلال رازی بوو بە داواكەی بەعس، لەبەر بڕوای تەواوی بە لۆژێكی گفتوگۆ و دانوستان بۆ چارەسەركردنی مەسەلەی كورد و هەروەها بەوەی كورد كاتێك پەنای بۆ چەك بردووە، بۆ ئەوە بووە ستەمكارانی ناچار بە دانوستان و گفتوگۆی ئاشتیانە بكات، لەو رووەوە سالار ئەوسی دەڵێت: لەساڵی 1983دا، سوپای عیراق شكستی هێنا بەرامبەر بە سوپای ئێران لە خۆرەمشار و چەند شوێنێكی تر، سوپای ئێرانیش پێشڕەوی دەستپێكرد بۆ ناو خاكی عیراق، ئەمەش ترسی گەورەی لای رژێمی عیراق دروستكرد، بۆیە داوای راگرتنی شەڕی لەیەكێتیی نیشتمانیی كوردستان كرد، بۆ ئەوەی دواتر دانوستان لە نێوان هەردوولا دەستپێبكات بۆ دۆزینەوەی  چارەسەرێكی ئاشتیانە بۆ مەسەلەی كورد، داواكەی رژێمیش لەلایەن تاڵەبانییەوە قبووڵ كرا».

سەربەخۆیی بڕیار لای یەكێتی

هەرچەند ئەم هەڵوێستەی مام جەلال نواندی بە رازی بوون بە گفتوگۆ لەگەڵ رژێمی سەدام حسێندا، نیگەرانی لای رژێمی سوریا دروستكرد، كە هەستی بە بێ هیوای كرد، بەرامبەر بە هاوپەیمانەكەی كە هەموو پاڵپشتی و هاوكاریەكی كرد بۆ روخاندنی رژێمی سەدام، نەك دانوستان  و گفتوگۆ، بەڵام ئەم هەڵوێستە سەربەخۆیی بڕیار لای یەكیتی و پابەندی ئەم حزبە بەبەرژەوەندی گەلەكەی دەردەخات، لەبەر ئەوەی یەكێتی بڕوای بەوە بوو دانوستان لەگەڵ رژیمێكی لاواز باشترە لەوەی لەگەڵ رژێمێكی بەهێزدا بیكەیت، بەمجۆرەش و وەكو عەبدولرەزاق تۆفیق كۆیی نوێنەری یەكیتیی نیشتمانیی كوردستان لە دیمەشق دەڵێت: «ساردی نێوان یەكێتی و رژیمی سوریا لە ساڵی 1983ەوە تا 1987ی خایاند، كە من لەو ساڵەدا گەڕامەوە بۆ دیمەشق و   دواتریش وەفدێكی تری یەكێتی هات، كە هەریەك لە نەوشیروان مستەفا و كەمال خۆشناو و مولازم عومەر و د. خەسرەو خاڵی لەخۆدەگرت، دوای دیداری وەفدەكەی ئێمەو حكومەتی سوریاش، هەردوولا رێككەوتن لەسەر دووبارە كردنەوەی نووسینگەی حزبەكەمان لە دیمەشق، بەرپرسیارێتی نووسینگەكەش درایە كەمال خۆشناو»، بەوەش پەیوەندییەكانمان گەڕایەوە بارودۆخی پیشوو،  تا ساتی روخانی سەدام حسێن و رژێمە خوێناوییەكەی.