عێراق و ناوچەکە سەرۆك مام جەلال-ێکیان هەبوو، لە دەستیان چو

بەگەرمی دەستخۆشی دەکەم لە هاڤاڵ و هاوڕێ زێدە بەڕێزەکانم لە دامەزراوەی سەرۆك جەلال تاڵەبانی کە  مەراسیمی یادی شەشەمین ساڵڕۆژی ماڵئاوایی شکۆی نیشتمان (سەرۆك مامجەلالی مەزن ) لە هەرێمی کوردستان و بەغدا و نەجەفیش  بەڕێوە دەبەن. ئەوەش مافێکی رەوای سەرۆك مام جەلال-ە بەو پێیەی هەر رابەرێکی کوردستان نەبوو، بەڵکو سەرۆك کۆماری عێراق و سەرکردەیەکی مەزنی عێراقییش بوو، نەك هەر ئەوە، بەڵکو  پێگەیەکی دیار و جیاوازیشی هەبوو لە ناوچەکە و جیهانیش.

بەڵێ سەرۆك مامجەلال لەگەڵ خەباتی   زیاتر لە هەفتا ساڵییەکەیدا بۆ بەدیهێنانی مافەرەواکانی گەلی کوردستان، پێکەوە گرێدانی خەباتی رزگاریی گەلەکەمان بە خەباتی دیموکراسیی عێراق کردە سەر مەشقی خەباتی  کۆمەڵانی خەڵك، بەو پێیەی بە بێ سیستمێکی دیموکراسیی لە عێراق مەحاڵە مافەکانی خەڵکی کوردستانی عێراقیش دەستەبەر بێت، سەرۆك مام جەلال هەمیشە  لە وتار، کتێب ،لێدوان و نووسینەکانیدا ئەو پێویستی پێکەوە گرێدانەی خەباتی دووپات کردۆتەوە، تەنانەت لە هەموو بۆنە نیشتمانییەکاندا لە بروسکە و پەیامەکانیدا مژدەی بە کۆمەڵانی خەڵك دەدا کە لە ئاییندەدا ئاهەنگی ئەو بۆنە و جەژنە لە بەغدای پایتەختدا دەگێڕین، تەنانەت لە کۆنگرەی گشتیی دووەمی (ی. ن. ك.)دا  لە ساڵی ٢٠٠١ ، لە راپۆرتە سیاسییەکەیدا وەك سکرتێری گشتی، دەستەواژەی (ئێمەی عێراقی کورد) بەکارهێنابوو بۆ قوڵکردنەوەی ئەو پێکەوە گرێدانەی خەبات و بەشدارییکردن لە سیستمی دیموکراسییدا لە عێراق.

  سەرەنجامیش دوای رووخاندنی رژێمی دیکتاتۆریی وەك بنیاتنەرێکی گرنگی عێراقی نوێ  رۆڵی گرنگی بینی، بووە یەکەمین سەرۆك کۆماری هەڵبژێراوی عێراق  کە کاتی خۆی سەرۆکی ئەمریکا باراك ئۆباما بە جۆرج واشنتنی عێراقی ناوزەد کرد، شانبەشانی ئەو پەرۆشییەی بۆ چەسپاندنی دیموکراسیی لە عێراقدا کە لە سایەییدا گەلی کوردستان وەك هەموو پێکهاتەکانی تری عێراق بە مافە رەواکانی شاد بێت، کوردی بەشەکانی تریشی هەر لە بیر بوو لە میانەی خەباتە کوردستانییەکەیدا، هەژموونی کەسایەتییە دیپلۆماتیی و سیاسییەکەی خۆی خستبوە خزمەت  داکۆکیکردن لە کوردی بەشەکانی تر  تا حکومەتەکان رێگەی دیالۆگ  بگرنە بەر بۆ چارەسەرکردنی مەسەلەی کورد، لەو هەنگاوەشدا سەرکەوتنی بەرچاوی بەدەستهێنا، پێشتریش هەر بەڕێزیان بوون لە یۆنیۆ/حوزەیران ی ساڵی ١٩٩١   هاوزەمان لەگەڵ بەشداریکردنی لە کۆنگرەی سۆشیالیست ئینتەر ناسیۆنال لە ئەستانبولی تورکیا، چاویشی کەوت بە سەرکردەی چەندین پارتی تورکیا و سەرۆك تۆرگۆت ئۆزال، بەوەش مام بووە یەکەمین سەرکردەی کورد کە لە کۆشکی (چانکایا) ی سەرۆکایەتی بەرەسمیی پێشیوازیی  بکرێت، هەر ئەو دیدارەش بوو دەرگای کردەوە لە بەردەم سەرۆك مام جەلالدا کە هانی سەرکردەکانی تورکیا بدات بۆ دیالۆگ لەگەڵ کوردی تورکیا ئەگەر پیلانی دەزگا موخابەراتییەکان نەبوایە، راسپاردە و ئامۆژگارییەکانی مام پێشێل نەکرایە ئەوا مەسەلەی کورد لە تورکیا ئێستا لە قۆناغێکی زۆر پێشکەوتودا دەبوو سەرۆك مام جەلال هێشتا لە بەهاری تەمەنی سیاسییدا بوو کە   لە ساڵی ١٩٥٥ لە میانەی بەشداریکردنی لە میهرەجانی خوێندکاران و جەوانانی جیهان لە  وارشۆی پایتەختی پۆڵۆنیا چاوی کەوتوە بە سەرکردە و سیاسەت مەدارانی عەرەبیی و عێراقی و دەرەوە  بۆ گەیاندنی دەنگی رەوای گەلەکەی هەر لەو کاتەوە  پێ سەرسام بوون و وەك سیاسەتمدار و  کارێزما و سەرکردەیەکی قاڵبوو لێیان روانیوە، ئەوەش فاکتەرێکی گرنگ بوو کە سەرۆك مام جەلال ببێتە کەسایەتییەکی  جیهانیی.

سەرۆك مام جەلال  لە میانەی سەرۆکایەتیدا لە عێراق، پەرۆشی بۆ یەکێتیی گەل و خاکەکەی لە روانگەی چەسپاندنی هاوسەنگی لە  ئەرك و مافە دەستورییەکانەوە  دووپات دەکردەوە هەر بۆیە لە ئاست مافەکانی هەرێمی کوردستان بە هەمان شێوەی بەشەکانی تری عێراق شێلگیرانە داکۆکیی دەکرد، لەو میانەشدا ،هەمیشە گرنگیی سەلماندنی کوردستانیی بوونی  کەرکوک و ناوچە جێ ناکۆکەکانی تری چوارچێوەی مادەی ١٤٠ ی دەستوری دووپاتدەکردەوە، بەردەوامیش لە ئاست چارەسەرکردنی کێشەی کەرکوکدا دەیفەرموو کە ئەو کارە وەك نەشتەرگەریی مێشك وایە هەر هەڵەیەك دەبێتە مایەی شکستی نەشتەرگەرییەکە یە، بەڕێزیان هەمیشە دووپاتی دەکردەوە کە بە ژیرانە و هێمنانە و بێ موزایەدە و هەڵچوون  مامەڵە لەگەڵ رێوشوێنەکانی جێبەجێکردنی مادەی ١٤٠ دا بکرێت، بۆیە کەرکوك و ناوچە جێناکۆکەکانی تر  تا نەخۆش کەوتنی بەڕێزیان ناوچەی ئارام و هێمن بوون.

زۆر دەوترا سەرۆك مامجەلال کار بۆ بەهێزبونی پێگەی عێراق دەکات، کەچی مەترسییەک لە ئارادایە بۆ سەربەخۆیی و جیابوونەوە، لەو بارەیەشەوە روانین سەرۆك مام جەلال  زۆر راشکاوانە و راستگۆیانە بوو کە گەلی کوردستان لە عێراق بە رێژەی ٪٧٥ دەنگی بە دەستوری عێراق داوە تا لە سایەی عێراقێکی دیموکراسیی فیدراڵیی یەکگرتوودا بە مافە رەواکانی شاد بێت، لەو روانگەیەشەوە هەرێمی کوردستانی عێراق پێشکەوتنی گەورەی بە خۆوە بینیوە لە هەموو بوارەکاندا، هاوکات هێندەی باڵیۆزخانەی دەوڵەتان لە بەغدا،کونسڵخانە و نوێنەرایەتیی دیپلۆماتیی دەوڵەت و رێکخراوە جیهانییەکان لە هەولێر هەن، سەرباری ئەوانەش هەرێمی کوردستان دەسەڵاتی گەورەی هەیە بە گوێرەی دەستوور کە نیمچە سەربەخۆیە.
بۆیە هەر نیگەرانی و مەترسییەکی لەو جۆرەی  بەدوور دەزانی  کە هەرێمی کوردستان بەرەو  جوداخوازیی هەنگاو بنێت.
سەرۆك مامجەلال سەرباری ئەو پێگە بەهێزە نێودەوڵەتیی ئیقلیمیی و ناوخۆییەی، کە چی تابوترێت، خاکیی و ئاسایی بوو لە ژیانی تایبەتییدا و هەرگیز خۆی جیا نەدەکردەوە لە کەسانی ئاسایی، حەزی دەکرد بە سادەیی بژی، مامی گەورەمان خاوەنی خانووبەرە، زەوی وزار، پارە و پولی ناو بانکەکان و گرێبەستییە هەمە جۆرەکان نییە، بەڵام خاوەنی کولتوور و گەنجینەیەکی زۆر دەوڵەمەندی  سیاسی، دیپلۆماتی و خەبات بوو،کە  پەیڕەو کردن و چاولێکردنی  عێراق و کوردستان دەگەیەنێتە کەنارێکی ئارام  و پڕ ئاسودەیی.

خەسڵەت و جوانییەکانی سەرۆك مام جەلال  زۆرن کە لە ژمارە نایەن لە وتار و موناسەبەیەکی وادا ریز بەند ناکرێن و مافی خۆیان  نادرێتێ، بۆیە تەنها ئەوە دەڵێم کە  لە عێراق، ناوچەکە و جیهانیش کەسایەتییەکی وەك بەڕێزیان دووبارە نابنەوە،کەواتە باشترین پاداشت بۆ زیندوو راگرتنی ناوی سەرۆك مام جەلال بەردەوام بوونە لەسەر رێباز و پرەنسیبەکانی .